“Natuurlijk zijn wij mensen”

Zaterdag 22 mei 2021

“Natuurlijk zijn wij mensen”. Ik heb deze titel gekozen omdat ik hem spannend vind. “Natuurlijk zijn wij mensen” betekent vanzelfsprekend zijn wij mensen, maar ook, en nog beter, uiteraard zijn wij mensen.

Zo kunnen we ook zeggen “uiteraard zijn dat apen, uiteraard zijn dat bomen”. Met andere woorden: naar hun aard zijn dat mensen, naar hun aard zijn dat apen, bomen etc.

De aard, de natuur, is iets wat gegeven is. Noch wij, noch de apen en bomen kiezen die aard, die natuur. En zo zijn wij mensen natuurlijk mensen, het is onze aard om mens te zijn. Spinnen zijn natuurlijk spinnen, het is de natuur van de spin om spin te zijn.

Wat betekent het om natuurlijk te zijn. Is natuurlijk zijn altijd goed?

Ik ben geen bioloog, maar ik zie wel dat de natuur niet alleen mooi is, maar ook heel wreed kan zijn.

Het ene beest jaagt het andere op, grijpt het vast, scheurt het in stukken en eet het op. We zien dat de ene plant de andere plant overwoekert. In onze tuin vorig jaar waren we verrast door een nestje van de zwarte roodstaart. Maar wij waren niet de enigen die dat gezien hadden: de eksters ontdekten het nestje en deden zich te goed aan de jonge vogeltjes.

Aan de andere kant zijn er prachtige voorbeelden van dieren die de jonkies van een andere diersoort in hun nest nemen, omdat de eigen moeder er niet meer is. Zo zag ik eens een filmpje met een hert dat zich ontfermde over kleine katjes. In de natuur zien we mooie, goede en liefdevolle dingen, maar ook wrede en agressieve dingen, dat is natuurlijk.

Wij mensen zijn deel van die natuur, ook wij zijn natuurlijk en zo zie je dat ook mensen heel liefdevol kunnen zijn, maar ook erg wreed.

We kunnen vanuit diverse invalshoeken alles wat tot de natuur behoort indelen, er een ordening in aanbrengen. Zo kunnen we bijvoorbeeld alles wat tot de natuur behoort indelen op basis van het bewustzijn en het vermogen tot zelfreflectie.

In deze ordening zie je duidelijk verschillen tussen mens, flora en fauna en staat de mens vooralsnog bovenaan.

Als mens hebben wij de mogelijkheid tot zelfbewustzijn en zelfreflectie. Dat is iets prachtigs, het geeft ons de mogelijkheid ons te ontwikkelen en richting te geven aan hoe we veranderen. Maar er zit ook een keerzijde aan. Hoe meer zelfbewustzijn er is, hoe meer je je zelf als afgescheiden ervaart. Voor onze relatie met de natuur betekent dat, dat velen van ons denken dat we er buiten staan, of zelfs er boven.

Natuurlijk mens te zijn betekent dat we ons realiseren dat we deel zijn van de natuur. Deel zijn van de natuur is meer dan dat we als mens ook een stukje natuur zijn. Want dan zou je nog kunnen zeggen, wij zijn een stukje natuur hier, en de rest van de natuur is daar.

Deel van de natuur zijn gaat verder en dat heeft alles te maken met wat we in het Boeddhisme kennen als het onderlinge afhankelijke ontstaan en bestaan. Soms heel kort samengevat als “dit is, omdat dat is. Dit is niet, omdat dat niet is.”

We beginnen dat (eindelijk) te realiseren door dat wat we de klimaatcrisis noemen. En toch kun je ook daarin soms nog ervaren hoe gemakkelijk we ons zelf als afgescheiden zien van het geheel. Het is de klimaatcrisis, een crisis van het klimaat en niet van ……! Beseffen we echt voldoende dat het om alles gaat. Beseffen we echt voldoende dat alles in onderlinge afhankelijkheid ontstaat en vergaat?

De weg van meditatie, de weg van zen, zal ons helpen tot het inzicht te komen hoe ieder van ons deel is van dit geheel. Hoe ieder van ons bij kan dragen aan dit geheel; hoe ieder van ons dit geheel is.

Wanneer we het in zen en het Boeddhisme hebben over bevrijding, kan dat niet zonder ons te realiseren dat we deelgenoot zijn van de pijn, angst, en geweld die er zijn bij de mensen, bij de dieren.

We zijn deel van het geheel, en het beeld van Indra’s net, waarin iedere knoop een veelzijdig juweel is dat reflecteert wat het ontvangt, alle kanten op, afhankelijk van de conditie van het juweel, maakt duidelijk wat een complex gebeuren dit is.

Als mens hebben wij, natuurlijk, vanuit onze aard, de mogelijkheid, wat mij betreft zelfs de plicht, om ons te ontwikkelen tot een gezond, stabiel juweel in dit netwerk.

Het is fantastisch dat het Dharmahuis zo’n plek is waar we dit kunnen leren en beoefenen. Dus als je weer in het Dharmahuis gaat mediteren, zeg dan eens tegen je zelf aan het begin van de zazen: ik doe dit niet alleen voor mezelf, ik doe dit NATUURLIJK voor alle levende wezens.